Han ari dira lesakar bat, aranztar bat eta oronoztar bat Bertizaranako zelaixka batean elkarri erdaraz (…).
Txiste baten hasiera lirudike. Euskaldun peto-petoak elkarri gaztelaniaz egiten behartuak. Honela formulatua gogorra gertatzen da, baina hala da teknikoki. ETBko bigarren kateko programa batean ari dira aipatutako lagunak lehiakide eta aurkezle, Conquistourren, hain justu.
Ez naiz programa horren jarraitzaile, hartaz azkarki entzuten dudan arren, baina halako txiripa batez joan den igande gauean zati luze samarra ikusia nago. Bi talde lehian. Taldeetako bat euskaldunago-edo, osatu dute. Eta lanak dituzte erdaraz aritzeko. Etengabe euskarara jotzen dute (ezin bertzela!), eta orduan aurkezleak sustapen lana egiten du erdaraz errepika dezaten esandakoa. Bitartean bigarren taldekoak trufaka, “baserritar hauek ez moldatzen!” eta halakoak algaraz botaz. “Probak gaztelaniaz esplikatzen badizkiete ez dute tutik ulertuko!” diote halako batean irri artean.
Eta lehen erreakzioa irriarena da normalki, denek ere bizitu dugu antzeko egoerarik, baina joan den igandekoak bereziki izorratu nau. Publikoki zabaltzeak badu beste dimentsio kezkagarri bat. Erdaraz moldatzen ez den euskaldunaz irri egiten dugu (guk probokatutako egoeretan gainera), gure herrikideak irrigarri agertu nahi ditugu gure hizkuntza zanpatzen duen lengoaia bat ez dutelako trebeki maneiatzen. Popatik!
Halako egoerak guretzat ez dira doakoak; hiztun-komunitatean ondorio zuzenak dituzte. Gure hizkuntza-ohiturak (arrazoi asko dela medio) ez dira nahi genukeena bezain osasuntsuak eta gaztelaniaren eragin eta kutsaduraz nahiko aseak gaude honezkero. Euskaldunon artean erdaraz aritzen behartzen badugu gure burua (inongo beharrik ez dagoelarik!), soberan dugun gaztelaniaren sustapen lana areagotzen ari gara. Badakigu ohiturak hartzen direlarik zein zaila den gero haiek bazter uztea, eta guk ez dugu deus galtzen ahal.
Telebista “nazional” propiorik izan nahi badugu (zuhurtasunez mintza nadin), nazio horren hizkuntzarekiko errespetua, lehenik, eta kudeaketa ona, gero, izan beharko lituzke; plangintza linguistiko babeslea behar dugu, izatez ere hizkuntza txiki eta txikiagotua dugula kontuan hartuz. Gerorrek ez badugu sinesten euskarak telebistako saio bat egiteko balio dezakeenik, akabo. Eta gaur den egun baditugu moduak ondorioak saihesteko, arduragabeko jokaerak galaraziz.
Eta berriz ere, nola gustatzen zaigun estereotipoak puztea, menditar zakarraren irudia barreiatzea, 8 apellidos vascosen gidoia oharkabean berridaztea. Egiazki, Conquistour izena ezin hobeki jarrita eman dezake; etengabe konkistan bizi(ko) den lurra dirudigulako, alegia, Conquislur. Ez ahantz hizkuntza dela konkisten tresnarik eraginkorrena.
(ANA TELLETXEA KOXKOLIN Euskal Filologian lizentziatua eta euskara irakaslea da)
